Een rode beuk was een teken van luxe

Achter zo’n mooi plaatje gaan heel wat leuke weetjes schuil. Niet alleen over het uiterlijk van de boerderij, maar zeker ook over de beplanting. Let alleen maar eens op de bomen. Als je goed kijkt, valt dan opeens van alles op: solitairen, groepjes, verschillende soorten, heggen, beplanting langs een oprijlaan, bomen voor, naast of achter de boerderij.

Bomen werden oorspronkelijk nooit ‘voor de sier’ aangeplant. Iedere boom had een functie en een plaats die daarbij hoorde:

• bomen aan de voorzijde van de boerderij gaven schaduw aan het jongvee (kalverweitje)

• leilinden dicht tegen de voorgevel beschermden tegen teveel direct zonlicht in het voorhuis en zorgden voor koeling van de kaaskelder

• een solitaire eik op enige afstand van de boerderij diende als bliksemafleider (rieten daken)

• hoogstamfruitbomen opzij van de boerderij zorgden voor fruit en eronder graasde het jongvee

• een bomenrij langs het erf beschermde tegen wind en regen (windsingel)

Pas toen het boeren economisch gezien wat beter ging en ze meer tijd en geld tot hun beschikking kregen, begon de beplanting te veranderen. Een mooie tuin werd ook een statussymbool. Men ging in heel Europa op zoek naar variëteiten van bekende boomsoorten: met een bijzonder gekleurd blad bijvoorbeeld, of zuil- en treurvormige bomen. Zo maakten de gewone iep, es en beuk plaats voor de goudiep, de bontbladige es en de rode beuk.

Aan het begin van de 19^eeeuw kwam vervolgens de ‘slingertuin’ in de mode. De tuinen van de bekende tuinarchitect Roodbaard zijn hier voorbeelden van. Slingerende paden, vijvers, doorkijkjes en uitzichtpunten zijn kenmerkende elementen. En als je geen ruimte had voor al deze onderdelen, dan koos je er een of twee uit, zoals de rode beuk op een hoek van een erf.

Tot besluit nog een functie van een boom waar je niet zo gauw aan zou denken. Het hout van de notenboom is lang onmisbaar geweest voor geweerkolven. In Zeeland was het om die reden zelfs tot ongeveer 1900 voor iedere boer bij wet verplicht om een notenboom op zijn erf te hebben! Ook in de landen om ons heen was er zulke wetgeving. Leuk om nog eens aan te denken, als je ‘s zomers met een drankje lekker koel in de schaduw van je notenboom zit.

Bronnen:

• Landschapsbeheer Friesland – Boeren planten bomen

• LancewadPlan – Boerenerven

• Hollands bouwen – Bomen op het erf

• Utrecht altijd – wat groeit er bloeit er op een erf

• bijenhouden.nl – bomen rond een boerderij