)
Vroeger werden daken bekleed met organische materialen, zoals stro, gras en riet. Dit “weke” dak, al dan niet met leem bestreken, was tot in de 14e eeuw de meest toegepaste dakbedekking. Tevens ook de goedkoopste.
4 juli, 2023
Deel pagina
)
Jan Douwe
3 min leestijd
Maar vanaf het midden van de 14e eeuw waren verschillende stadsbesturen genoodzaakt om een einde te breien aan deze “weke” daken. Ze veroorzaakten hevige stadsbranden. Nieuwe regelgeving moest voorkomen dat deze organische materialen nog gebruikt werden. Voortaan moesten daken bestaan uit harde dakbedekkingsmaterialen, zoals daktegels, onder- en bovenpannen en leien. Rond 1600 behoorde het “weke” stadsdak tot het verleden en had het plaats gemaakt voor Oude Holle dakpannen.
De introductie van de nieuwe regelgeving rondom dakbedekking zorgde in de 15e eeuw voor een revolutionaire vernieuwing. Oude pannendaken maakten plaats voor de gegolfde holle pannen. Tegenwoordig ook wel beter bekend als Oude Holle, Oude Hollandse, Oude Holle pannen of OH pannen. Kenmerkend aan deze pannen is dat de holling groter is dan de bolling. Oftewel de goot is groter dan de wel. Ze waren hard en zorgde voor een dicht dak met minder overlapping, waardoor het gewicht van de dakbedekking afnam. Een enorm verschil ten opzichte van het “weke” dak.
De Oude Holle heeft een kenmerkende rode kleur die te danken is aan de aanwezigheid van ijzeroxide in de klei. Ze hebben een gebogen bovenzijde met een ‘wel’ en een aangebakken nok aan de achterzijde. De klei werd vroeger met de hand gemengd en zorgde ervoor dat alle pannen geenszins identiek waren betreft vorm en kleur. Naast deze bekende rode kleur komen de oude Hollandse pannen ook voor in een blauwgrijze of dofzwarte kleur: de gesmoorde of verglaasde pannen.
Tot de 18e eeuw lagen de Oude Holle pannen op de onbeschoten kap. Dit is een dak dat onder de dakbedekking geen planken of platen heeft. Ze hingen met hun nok aan de horizontale panlatten die op de sporen waren gespijkerd. Afhankelijk van de windrichting werden er links- of rechtsdekkende pannen gebruikt. De zijvoegen werden veelal “gedokt” met bosjes roggestro. Een andere methode was het dichtzetten van de voegen aan de binnenzijde met kalkmortel gemengd met koehaar.
Zo rond de tweede helft van de 19e eeuw veranderde het daklandschap enorm. De komst van mechanische stempelpersen en vormbakmachines zorgde voor industrieel vervaardigde pannen met een gelijkmatig en strak uiterlijk. Dankzij het industriële fabricageproces kwam er ineens een enorme productie van pannen op gang in allerlei verschillende vormen, kleuren en met opvallende versieringen. Ook in Friesland ontwikkelde zich aan het einde van de 19e eeuw een belangrijke dakpannenindustrie. De komst van de platte en de gegolfde Friese pan was een feit.
Op veel Friese daken zijn ze nog altijd zichtbaar: de Friese Golf. Soms ook wel Frysk Golfke of Friese 3 golf pan genoemd. Pannen vol met ribbetjes die zorgen voor een uniek aanzicht. Men kon kiezen tussen de geglazuurde Friese Golfjes of de matte versie. Mensen die wat meer te besteden hadden kozen vaak voor de geglazuurde versie. Maar de verspreiding van beide dakschilden bleef hoofdzakelijk beperkt tot Friesland. Wel met inbegrip van het Westfriese gebied in de kop van Noord-Holland. Tot ongeveer het midden van de 20e eeuw werd deze Friese pan veelvuldig gebruikt.
Bent u op zoek naar een karakteristieke woning in Friesland met oude kenmerken? Of woont u momenteel in een oude woning en overweegt u deze te verkopen? Als buitenplaats makelaardij hebben wij een passie voor kenmerkende woningen zoals vrijstaande eengezinswoningen, woonboerderijen, wâldhúskes, (woud)boerderijtjes en boerenspultsjes. Door de jaren heen hebben wij dan ook al de meest fraaie huizen in de buitencategorie in Friesland verkocht en aangekocht, en wij helpen u hier graag bij!
)
Een handboek vol praktische tips bij de aan- en verkoop van een huis.
)
 "Mijn Buitenplaats"){kind=logo}
)
)
)
)
)
)
)